Гістарыня-археалагіня
Вікторыя Тарасевіч ужо пяты год вядзе інстаграм пра раскопікі, валанцёрства ды
гісторыю «Крывіцкі край», і вось нарэшце праект заходзіць у аўдыяфармат.
У першым эпізодзе шоу «Крывіцкі край»
слухач_кі пад утульны трэск вогнішча пазнаёмяцца з мемуарамі Іны Рытар,
удзельніцы археалагічнай экспедыцыі па даследаванні палеалітычнай стаянкі
Бердыж (пэўна, памятаеш тапонім са школьных урокаў гісторыі). Экспедыцыя тая
адбылася ажно ў 1928 годзе.
Іна Рытар (у апошнім замужжы – Каханоўская) –
беларуская пісьменніца і мемуарыстка, працавала пад псеўданімам Аляксандра
Саковіч. Яна нарадзілася ў 1906 годзе ў Адэсе, з 1921-га жыла ў Менску, дзе
вучылася ў Беларускім педагагічным тэхнікуме, а потым скончыла гістарычнае
аддзяленне педфакультэта БДУ і засталася ў ім выкладаць. Падчас вучобы Іна
сябравала з беларускімі археолагамі і ганяла з імі на раскопкі як валанцёрка.
Гэты досвед Рытар зафіксавала ў творы пад назвай «Мой удзел у археалагічнай
экспедыцыі». У падкасце яго начытваюць з «Гістарычна-археалагічнага зборніка» №
9, 1996 года.
Цікава, што Іна Рытар на свае вочы бачыла Янку
Купалу, Якуба Коласа, Змітрака Бядулю ды іншых зорак – пра іх яна таксама
пакінула ўспаміны. А ўвогуле лёс пісьменніцы быў няпросты, за свае 90 гадоў яна
пабачыла шмат гора. Яе першы муж быў рэпрэсаваны і загінуў на Калыме. Рытар
вярнулася ў Беларусь, але тут на нашы землі прыйшлі немцы. У акупацыі Рытар
першыя гады выкладала ў Наваградскай настаўніцкай семінарыі, пазней апынулася ў
Заходняй Еўропе, у Баварыі. Там у няшчасным выпадку загінула яе дзевяцігадовая
дачка (сын-першанец памёр яшчэ раней). У 1950-м Рытар эмігравала ў ЗША, дзе
вяла актыўнае навуковае і грамадскае жыццё. Памерла ў Кліўлендзе ў 1997 годзе,
там і была пахаваная.
Пасля ўспамінаў Іны Рытар у падкасце «Крывіцкі
край» можна будзе пачуць гісторыі іншых валанцёраў археалагічных экспедыцый –
розных часоў і ў розных лакацыях. А калі зацікавішся тэмай раскопак усурьёз,
паслухай таксама выпуск
падкаста «Так склалася гістарычна», госцяй якога стала Вікторыя Тарасевіч. Размова там ідзе пра курганы і пахавальную
культуру беларусаў, а таксама ўпрыгожванні крывічанак. Не абыйшлося без
археалагічнык баек. Гучыць усё гэта інтрыгуюча, так што калі табе раптам
захочацца паваланцёрыць на раскопках – мы тут не вінаватыя. Мы цябе
папярэджвалі!
Text by Zamandarin