Праваабарончыя падкасты

Пра гэты падкаст мы рабілі вялікі артыкул, дзе размаўлялі з аўтаркай «Вясна прыйдзе» Кацярынай. Кацярына пачала выпускаць падкаст у красавіку 2020 года. Тады яе мэтай было распавесці пра некаторыя «лакуны» жыцця ў Беларусі, пра якія мала хто ведае, але ў якіх часам адбываюцца жудасныя і абсурдныя пры гэтым рэчы. Першыя выпускі Кацярына прысвяціла якраз такім «лакунам»: разам з праваабаронцамі «Вясны» распавядала пра прававы стан людзей з інваліднасцю ў Беларусі, пра феномен лячэбна-працоўных прафілакторыяў і пра смяротнае пакаранне, якое дагэтуль існуе ў Беларусі.

Пасля жніўня 2020 года падкаст моцна змяніўся. Выпускі Кацярына стала прысвячаць рэпрэсіям, умовам утрымання ў турмах, побыту палітзняволеных і самым абсурдным судовым працэсам.

Кожны выпуск падкаста – складаны наратыўны твор, дзе Кацярына размаўляе з удзельні_цамі падзей, эксперт_камі і праваабаронцамі, дадае фрагменты запісаў падзей, нешта каментуе сама. У выніку кожны выпуск становіцца не проста размовай з некалькімі людзьмі, якія маюць асабістыя меркаванні, а сапраўдным дакументальным творам, дзе адбіваецца беларуская рэчаіснасць.

Падкаст выходзіць на беларускай мове.

Rights Now! – гэта ўкраінскі праваабарончы падкаст, які падымае тэму правоў чалавека падчас вайны. Можа падавацца, што падчас вайны галоўнае – перамагчы ворага любым коштам, а правы чалавека – нешта, чым трэба займацца ў мірны час. Аднак праваабаронцы, якія прымаюць удзел у падкасце, даводзяць, што гэта не так, і няма аніякага «лепшага часу», каб змагацца за правы чалавека.

Напрыклад, правы вайскоўцаў, якія аднаўляюцца пасля раненняў і мусяць змагацца з украінскай бюракратыяй. Праваабаронцы маюць некаторую колькасць парад для дзяржавы, як можна было б аптымізаваць працу з параненымі ваярамі. Таксама ў падкасце абмяркоўвалі, напрыклад, феномен псіхалагічнай абароны і гумару, якому быццам бы не мусіць быць месца падчас вайны. Асобны выпуск прысвечаны юрыдычнаму боку кваліфікацыі злачынстваў расейскіх вайскоўцаў і таму, чаму менавіта па кожным такім факце праводзіцца асобнае следства.

Падаецца, што досвед праваабароны падчас вайны – занадта спецыфічны, аднак менавіта ён яскрава паказвае, што правы чалавека не губляюць сваёй значнасці ніколі, нават калі краіна сутыкаецца з агрэсіяй.

Падкаст выходзіць на ўкраінскай мове.

Po stronie wolności. Podcast o prawach człowieka (На баку свабоды. Падкаст аб правах чалавека) – гэта падкаст Хельсінскай фундацыі правоў чалавека ў Польшчы. Польскія праваабаронцы апошнія гады кажуць пра сітуацыю з правамі чалавека з моцнай занепакоенасцю, таму гэты падкаст – спроба асэнсаваць сучасны стан узаемаадносін польскай дзяржавы і польскага грамадства.

Падкаст дае слова эксперт_кам у розных галінах права, каб у простай форме растлумачыць, якія ў іх прэтэнзіі да гэтай самай польскай дзяржавы.

Напрыклад, чаму журналіст_кі часта вінавацяць суды ў палітызаванасці. Або чаму польскія актывіст_кі кажуць пра канфлікт польскіх уладаў і Еўрасаюза, і ў чым сутнасць непаразуменняў паміж Польшчай і ЕС. Таксама праваабаронцы выступаюць з крытыкай заканадаўства, якое робіць недастаткова для абароны правоў ЛГБТК+ людзей, а экперт_кі ў вобласці псіхалогіі разважаюць на актуальную для Беларусі тэму – паходжанне паліцэйскай жорсткасці.

Для беларускіх слухач_ак можа быць нават дзіўна, як праблемы ў дэмакратычнай Польшчы могуць быць так падобныя на некаторыя праблемы ў Беларусі. Напрыклад, чаму польскія палітыкі часта называюць ЛГБТК+ супольнасць ідэалогіяй і як праз гэта знаходзяць падставы для дыскрымінацыйных законаў.

Беларускае крымінальнае заканадаўства крытыкуюць у тым ліку за занадта суворую наркапалітыку, але і польскія праваабаронцы лічаць сваё нацыянальнае заканадаўства занадта жорсткім у тым, што датычыцца «наркатычных» артыкулаў. Больш за тое, праваабаронцы лічаць, што такая жорсткасць выгадная палітыкам з аўтарытарнымі схільнасцямі. Калі вы валодаеце польскай мовай у дастатковай ступені, вельмі карысна будзе паслухаць гэты падкаст і ўсвядоміць, як шмат агульнага мы насамрэч маем з краінай ЕС.

Падкаст выходзіць на польскай мове.

Witness (Сведчанне) – падкаст сусветнай праваабарончай арганізацыі Amnesty International, зроблены як сапраўдны тру-крайм падкаст. Кожны эпізод – гісторыя аднаго расследавання, якое праводзілі супрацоўні_цы Amnesty International. Напрыклад, гісторыя пра тое, як невядомыя асобы зрабілі спробу дыстанцыйна атрымаць доступ да тэлефона праваабаронцы. Гісторыя пра кібербяспеку раптам ператварылася ў доўгую сацыяльную драму пра тое, як урады і карпарацыі па ўсім свеце імкнуцца сачыць за журналіст_камі і праваабаронцамі, якія выкрываюць парушэнні і злачынства.

Таксама некаторыя эпізоды прысвечаны асобным расследаванням праваабаронцаў, якія займаюцца менавіта такімі справамі. Напрыклад, дакументацыяй злачынстваў у зоне вайсковых дзеянняў.

Каштоўнасць падкаста ў тым, што ён паказвае ўнутраную «кухню» працы праваабаронцаў. Як яны дазнаюцца аб тым, што здарылася нешта падобнае да парушэння правоў чалавека? Як збіраюцца ў вандроўку ў зону ваенных дзеянняў? Што адчуваюць, калі даводзіцца сядзець у офісе і пасіўна назапашваць інфармацыю аб тым, што недзе адбываюцца пратэсты, прыродныя катастрофы ці масавыя забойствы?

Акрамя таго, менавіта дзякуючы падкасту, можна ўсвядоміць наколькі мы, беларус_кі, не самотныя ў сваёй барацьбе з дыктатурай. Па ўсім свеце шмат аўтарытарных рэжымаў, якія брутальна прыціскаюць грамадзянскую супольнасць, ініцыююць войны і ігнаруюць усе міжнародныя законы і пагадненні. Складаецца адчуванне, што аўтар_кі і ўдзельні_цы падкаста «Сведчанне» сапраўды далі б рады разумець нас, беларус_ак, у нашых праблемах, калі б нам давялося паразмаўляць.

Падкаст выходзіць на ангельскай мове.

Гаворка пойдзе не пра падкаст у чыстым выглядзе, але пра радыёперадачу. Праграма «Вясна» выходзіць на «Радыё Рацыя» штотыдзень. На працягу ўжо некалькіх гадоў «Радыё Рацыя» рэгулярна расказвае пра стасункі асобы і дзяржавы ў Беларусі і па ўсім свеце.

«Вясна» значна адрозніваецца ад падкаста «Вясна прыйдзе». Радыёпраграма больш дынамічная і фармальная, а гаворка вядоўцы не мае эмацыйнай афарбоўкі. Кожны выпуск складаецца з некалькіх асобных рубрык, дзе знаходзяцца і апошнія навіны з галіны праваабароны, і статыстычныя дадзеныя, і экспертныя каментары.

Не варта думаць, што ў праграме змешчаныя выключна жахлівыя навіны пра неправамоцныя арышты. Амаль у кожным выпуску знаходзіцца рубрыка, прысвечаная прэзентацыі кнігі праваабаронцы, выставы палітзняволеных мастакоў і акцыі памяці беларускіх пісьменні_ц, якія таксама ў свой час былі палітзняволенымі.

Відавочны плюс праграмы «Вясна» палягае ў тым, што яе можна слухаць стабільна кожны тыдзень і заставацца ў курсе сусветных праваабарончых навін. Выпускі публікуюць на SoundCloud, на сайце «Радыё Рацыя» або ў тэлеграм-канале праваабарончага цэнтру «Вясна».

Праграма выходзіць на беларускай мове.